کورته‌یه‌ک له‌ژیانی کورده نه‌قشبه‌ندی
خوێندنه‌وه‌یه‌ک کۆمپیته‌ری به ده‌نگ بۆ کورته‌یه‌ک له ژیانی کورده نه‌قشبه‌ندی
كوردە كچی كاكە شێخ ی كوڕی شێخ محەمەد بەهائەدین ی كوڕی شێخ عوسمان ی تەوێڵە و لە شێخانی نەقشبەندی هەورامانە، دایكی كچی مەلا نەجمەدین ی كوڕی مەلا نەزیرە، كوردە لە ١/٧/١٩٣٠ لە گوندی بیاوێڵە لە نزیك شاری هەڵەبجە، هاتۆتە دنیاوە، دوو خوشك و چوار برای هەبووە. خوشكەكانی فاتمەخان و ئامینەخان و براكانیشی شێخ محەمەد ئەمین ناسراو بە كاردۆخی ی شاعیر، شێخ صەفادین، شێخ مەحموود و شێخ حەمە ڕەشید
هێشتا كوردە لە تەمەنی مناڵیدایە كە دایكی كۆچی دوایی دەكات و پاش ماوەیەكی زۆر كەم، باوكیشی وەفات دەكات، چاوی پێیان ناكەوێت و لە نازی هەردووكیان بێبەش دەبێت، لەبەرئەوە شێخ تائب كوڕی شێخ عومەر ی بیارە، دەكرێت بە وەصی لەسەر نەوەكانی كاكە شێخ
شێخ محەمەد ئەمین و شێخ صەفادین ، ڕێگای خوێندن دەگرنە بەر، شێخ مەحموود و شێخ حەمە ڕەشید و ئامینەخان یش لە تەوێڵە دەمێننەوە. كوردە ش دەنێرنە لای فاتمەخان ی خوشكیان كە لەو كاتەدا هێشتا شووی نەكردووە و لای نەنكی بووە لە بیارە
دوای ئەوەی كە شێخ مەحموود ی برای كوردە گەورە دەبێت و توانای بەڕێوەبردنی ئەو ماڵ و موڵكەی دەبێت كە باوكیان بۆی بەجێ هێشتوون كوردە بۆ لای شێخ مەحموود ، شێخ حەمەرەشید و ئامینەخان دەگەڕێتەوە و لە گوندی بیاوێڵە دائەنیشن
لە ساڵی ١٩٣٩دا، كاتێك شێخ محەمەد ئەمین لە تەوێڵە دەبێت بە مامۆستا، هەر سێكیان شێخ حەمە ڕەشید، ئامینەخان و كوردە، بۆ لای خۆی دەباتەوە. بەم شێوەیە كوردە تەمەنی مناڵی لەگەڵ خۆشی و ناخۆشییەكانی ژیان، لە بیارە، تەوێڵە، بیاوێڵە و پاشان شارەزوور یش لەگەڵ برا و خوشكەكانی بەسەر دەبات
كوردە لە ساڵانی پەنچاكاندا، لەگەڵ شێخ عەلی كوڕی شێخ كەریمی عەبابەیلێ ژیانی هاوسەرێتی پێك دەهێنێت و دەبنە خاوەنی چوار كچ بە ناوەكانی ئاوات، نەجات، مهاباد، شیرین و كوڕێك بە ناوی خەبات
وێنه‌ی کورده‌نه‌قشبه‌ندی و خانه‌واده‌که‌ی که له ساڵی ١٩٦٦ گیراوه
كوردە بەشێوەیەكی خێرا، چاو بە ژیانی خۆیدا دەهێنێتەوە و بەشێك لە ژیانی خۆی بە شیعر لە ١٧١ بەیتدا، تۆمار دەكات و لە ژێر ناوی ژیانی من -بەشی یەكەم ، هەروەها بەشێكی تریش لە ژیانی خۆی بە شیعر لە ١٨١ بەیتدا، لە ژێر ناوی ژیانی من - بەشی دووەم تۆمار دەكات
چه‌ند به‌یتێکی هۆنراوه‌ی ژیانی من- بەشی یەكەم
یەزدانی گەورە، بۆ منت خوڵقان
كە نەمكرد تامی خۆشی لە ژیان
ڕۆژ تا ئێوارە، شەو تا بەیانی
وام لە سزادا، خۆشت ئەزانی
وا بە عەریزە بۆت بەیان ئەكەم
تۆش قبوڵی كە، ئەرزە و حاڵەكەم
كوردە زۆر حەزی لە خوێندن كردووە، بەڵام لەبەر باری سەختی ژیانی، ئەم فرسەتەی بۆ نەرەخساوە ، لەگەڵ ئەوەشدا بێ هیوا نەبووە و یەكەم هەوڵێك كە بۆ فێربوون و خوێندەواری داویەتی، لەتەمەنی نۆ ساڵیدا بووە، كاتێك لە تەوێڵە لەلای خاتوو ئایش چەند لاپەڕەیە‌ك لە قورئانی پیرۆز دەخوێنێت، كە ئەوەش شێوازیكی لەبەركردنی هەبووە. دواتر لە سەرەتای ساڵانی حەفتاوە، پەیوەندی بە "مەڵبەندی نەهێشتنی نەخوێندەواری"یەوە دەكات، بە هیوای فێربوونی خوێندن و نووسین، بە هەوڵ و كۆششێكی زۆر، خۆی فێری خوێندنەوە و نووسینی كوردی دەكات، دوای چەند دابڕان و پەیوەندی كردنەوە، لە قوتابخانەی ئێواران، پۆلی چواری سەرەتایی تەواو دەكات و تاڕادەیەكی زۆر باش، فێری خوێندنەوە و نووسینی كوردی دەبێت
لە سەرەتای ساڵانی شەستەوە، كوردە شیعری وتووە. تەنانەت كاتێكیش كە خۆی نەیتوانیوە بیان نووسێتەوە، هۆنراوەكانی وتووە و بۆیان نووسیووە، بە داخەوە بەم هۆیەوە، زۆربەی هۆنراوەكانی ون بوون و تەنها ژمارەیەكی زۆر كەمی هۆنراوەكانی پێش ساڵانی حەفتای ماون، كۆنترین هۆنراوەیەكی ئەو سەردەمە كە مابێت، ئەو هۆنراوەیە كە ساڵی ١٩٦٠ بەبۆنەی شەهیدبوونی ئەنوەر ی كوڕی شێخ مستەفاوە وتوویەتی
چه‌ند به‌یتێکی ئه‌و هۆنراوه‌یه
بنووسە لەسەر كێلی مەزاری
چۆن هەڵوەریوە خونچەی بەهاری
كوژراوە لەسەر نیشتمانەكەی
لەسەر خەبات و تێكۆشانەكەی
دوژمن وەك قەساب بڕیویە جەرگی
شەهید كەی كفن ئەكرێ بە بەرگی
بڵێن ئەم كوردە، مەرد و دڵسۆزە
خۆبەخت كەری، ناو گەل و هۆزە
كورد كۆڵنەدەرە و كۆڵی پێ نادرێ
گەر سەد ئەوەندە، لەت و پەت بكرێ
جگە لە هۆنراوە، پشتی لە كوردایەتیش نەكردووە و هەر لە سەرەتای ساڵەكانی شەستەوە، پەیوەندی بە هێزی پێشمەرگەی كوردستانەوە هەبووە و لە كۆتایی شەستەكان دەبێتە ئەندامی یەكیەتی ئافرەتانی كوردستان پاشان لەگەڵ مامۆستا بەهیە مەعروف لە شانەكانی ناوشار هەمیشە چالاكانە كاری كردووە. ساڵی ١٩٧٠ بە خێزانەوە دەگەڕێتەوە بۆ هەڵەبجە و بەردەوام دەبێت لە خەباتی سیاسی. لە ساڵی ١٩٧٤ و پاش هەڵگیرسانی شۆڕشی ئەیلول ڕوودەكاتە ئێران. لە دوای نسكۆی شۆڕش و ساڵێك ئاوارەیی ، بۆ باشووری كوردستان دەگەڕێنەوە و لە شاری سلێمانی نیشتەجێ دەبێت. لە دوای ماوەیەك جارێكی تر پەیوەندی بە مامۆستا بەهیە مەعروف ەوە دەكاتەوە و درێژە بە خەبات دەدات. هەر بەهۆی كوردایەتییەوە، چەندین جار ماڵ و حاڵی تیاچووە و زەحمەت و ئاوارەیی چەشتووە
كوردە زۆر حەزی بە ئاوەدانكردنەوەی كوردستان كردووە، دوابەدوای ڕاپەڕین و ئازادبوونی كوردستان و گەڕانەوەی خەڵك بۆ سەر زێدی خۆیان، باخێكی هەناری گەورە و جوانی لە گوندی بیاوێلە لە بەردەم بلەقەوی دروست كردووە و بە بەردەوامی زەویە كشتوكاڵییەكانی چاندووە، بەبێ ئەوەی چاوی لە هیچ قازانجێكی ماددی بێت . كوردە هەمیشە دژی شەڕی براكوژی بووە و بەشداری ئەو ڕێپێوانەشی كردووە كە كۆمەڵێك ژنانی ئاشتیخواز لە شاری سلێمانی یەوە بۆ شاری هەولێر كردیان. لەم ڕێپێوانەدا، چەند ڕۆژ لە پەرلەمانی كوردستان لە هەولێر دەمێننەوە و لەوێ، چەند دروشم و شیعری كوردە دەخوێندرێنەوە كە پەیامی ناڕەزایی ژنانی كورد سەبارەت بە شەڕی براكوژی، دەرئەبڕێت
كوردە لە ساڵی ١٩٩٩دا كوردستان بە جێ ئەهێڵێت و لە سەر داوای كوڕ و كچێكی كە لە وڵاتی نەرویج دەژین، ڕوو دەكاتە وڵاتی نەرویج و بۆ ماوەی چەند ساڵێك لە شاری ئۆسلۆ ژیان بەسەر دەبات هه‌تا له ساڵی ٢٠٠٨ بڕیاری گەڕانەوەی یەكجاری بۆ كوردستان دەدات و ئه‌گه‌ڕێته‌وه و لە شاری سلێمانی نیشتەجێ ئه‌بێت و بە شێوەیەكی بەردەوامیش سەردانی هەڵەبجە و بیاوێڵە دەكات و لە هەوڵی ئەوەدایە كە باخەكەی وشك نەبێت
کورده لە ساڵی ٢٠١٣، بەهۆی تێكچوونی باری تەندروستیی و لەسەر داوای مناڵەكانی جارێكی تر ڕوو دەكاتەوە وڵاتی نەرویج باخەكەشی بەبێ بەرامبەر دەخاتە ژێر چاودێری دانیشتوویه‌کی دێی عەنەب، بەو مەرجەی ئاگاداری بكات و نەهێڵت دارەكانی وشك و بێ ناز بێت
له‌ڕێکه‌وتی ٣/٣/٢٠١٥ له ووڵاتی نه‌رویج له‌شاری ئۆسلۆ بۆ دواجار دڵه‌پڕخه‌مه‌که‌ی کورده بۆ ده‌وڵه‌تی کوردی، دڵه پڕهیواکه‌ی کورده بۆ ده‌وڵه‌تی کوردی له لێدان که‌وت و له‌سه‌ر دوا وه‌سیه‌تی خۆی له ڕێکه‌‌وتی ١١/٣/٢٠١٥ ته‌رمه‌که‌ی هێنرایه‌وه بۆ کوردستان به‌مه‌راسیمێکی شکۆدار به‌ره‌و زێدی خۆی و به‌ره‌و شارۆچکه‌ی ته‌وێڵه به‌ڕێکرا و له مه‌رقه‌دی شێخ عوسمانی سیراج الدین به‌خاک سپێردرا
که‌کۆتایدا ماوه‌ته‌وه بڵێن که کورده هه‌میشه له خه‌می گه‌ل و نیشتمانه‌که‌یدابوو، زۆریش داخی به باری ناجێگیری و ناهه‌مواری سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی و ئابووری کوردستان چه‌شتووه. کورده که‌م هۆنراوه‌ی هه‌یه له ناوی کو‌رد و کوردستان بێبه‌ش بێت، و هه‌ر له خۆشه‌ویستی بۆ کورده‌وه بووه که نازناوی کورده‌ی بۆ خۆی هه‌ڵبژاردووه
چاوخشاندنێكی خێرا بە هۆنراوەكانی کورده‌نه‌قشبه‌ندی دا